‘Oordelen, meningen en aannames opschorten, zoals sommige mensen propageren, daar geloof ik niet in’, zegt de filosoof die onze onderzoeksgroep voorzit. Zijn stellige uitspraak geeft me een naar gevoel. Ik ben namelijk zo iemand die voorstander is van het opschorten van oordelen, meningen en aannames en ik leef in de prettige illusie dat dit grotendeels mogelijk is en veel oplevert.

‘Je neemt altijd jezelf mee als je een tekst leest, naar iemand luistert of naar iets kijkt’, vervolgt hij zijn betoog. Ja, daar ben ik het wel mee eens. Natuurlijk interpreteer je woorden en beelden op je eigen manier, vanuit de persoon die jij bent met al je kennis, ervaring, overtuigingen en intenties. Maar betekent dit dat het niet mogelijk is om door dit ‘projectiescherm’ heen te kijken en te luisteren? Je kunt je oordelen en meningen toch best even op non-actief zetten als je iemand echt wilt horen, zien en voelen?

Eenzaam
Soms voel ik mij wel een beetje eenzaam in gesprekken of discussies als ik het gevoel heb dat er weinig aansluiting is op elkaars beleving. Als mensen meer bezig zijn met hun eigen meningen en oordelen te ventileren dan dat ze elkaar proberen te begrijpen. Als mensen elkaar niet of nauwelijks laten uitpraten en er niemand bij elkaar doorvraagt of ingaat op het gezegde. Het lijkt dan net alsof mensen elkaar niet horen, maar alleen met hun eigen gedachtevorming bezig zijn. En misschien is dat dan ook wel zo. Het doet mij verlangen naar meer gemeenschappelijkheid en verbinding met elkaar in het gesprek.

Verlangen naar contact
Mijn verlangen naar contact met de ander vul ik in door mij open te stellen naar de ander met mijn geest en mijn hart, dus inhoudelijk en gevoelsmatig. Zo kan ik mij verplaatsen in het perspectief, in de belevingswereld van die ander. Behalve dat dit mij het gevoel van wezenlijk contact geeft, vergroot ik zo ook mijn blik op de werkelijkheid. Bovendien krijgen empathie en compassie de kans om te groeien. Door mij open te stellen naar mensen die heel anders in het leven staan dan ik, heb ik niet alleen veel geleerd over het innerlijk leven van die ‘anderen’,  maar ook over dat van mijzelf. Door te onderzoeken wat mij vreemd is, heb ik ontdekt wat mij eigen is.

Oordelen op non-actief
In dat openen naar die ander zet ik mijn oordelen, meningen en aannames even op non-actief. Ik doe dit door mijn ‘leitje’ in mijn hoofd ‘schoon te vegen’ – ritsrats – zoals ik dat vroeger deed met het carbonleitje voordat ik een nieuwe tekening ging maken. Vervolgens laat ik de ander met zijn verhaal een beeld tekenen op mijn ‘leitje’. Ik probeer er zo min mogelijk zelf van in te kleuren. Dankzij deze open houding krijgt de ander de ruimte om zichzelf in vrijheid aan mij te tonen. Als mens geniet ik daarvan en als coach is dit de basis voor mijn werk. Liefdevol contact en de aansluiting op de werkelijkheid van mijn coachee stellen mij in staat om hem te bedienen op zijn leerdoelen.

Verbinden
Als er conflicten zijn tussen mensen en ik gevraagd word hen weer met elkaar in contact te brengen, doe ik hetzelfde. Opgelopen conflicten ontstaan vaak door het niet kunnen horen en zien van elkaar. Waarom lukt dat niet? Omdat oordelen, meningen en aannames over elkaar een zuivere waarneming van elkaar in de weg zitten. Ik zie het dan als mijn rol om de gesprekspartners te helpen zo helder mogelijk met elkaar te communiceren. Dit doe ik door:

• door te vragen over de situatie totdat er een min of meer objectief en gedeeld beeld ontstaat
• emoties te laten benoemen, waardoor ze niet ‘stiekem’ meegaan in de inhoudelijke boodschap
• zelf te parafraseren en samen te vatten
• de anderen elkaars boodschappen te laten parafraseren en samenvatten
• bij verwijten door te vragen naar onderliggende verlangens of behoeften

Hierdoor worden de oordelen, meningen en aannames over elkaar uit de boodschappen gefilterd. Het is prachtig te ervaren hoeveel begrip er dan ontstaat tussen mensen. Ze gaan elkaar dan op een dieper niveau begrijpen. Behalve dat het de communicatie een stuk effectiever maakt, komt het ook relaties ten goede en bevordert het de samenwerking.

Vrij van aannames ben ik natuurlijk niet als ik dit doe. Ik zet weliswaar mijn aannames over mijn gesprekspartners en hun werkelijkheid zoveel mogelijk op non-actief, maar dat doe ik niet met mijn aannames over communicatie en contact. Ik neem bijvoorbeeld aan dat:

• het mogelijk is om door je ‘projectiescherm’ heen te kijken
• een mens het vermogen heeft zichzelf te observeren en onderzoeken
• actief luisteren leidt tot elkaar echt begrijpen
• verwijten een uiting zijn van onvervulde behoeften en verlangens

Kortom, je neemt jezelf altijd mee in het contact met anderen. Daarover zijn de filosoof en ik het eens. Tegelijkertijd geloof ik dat het mogelijk is – met een beetje inspanning en goede wil – om je meningen, oordelen en aannames over de ander op te schorten. Hierdoor krijg je een completer en helderder beeld van de ander met zijn boodschap en werkelijkheid en krijgen begrip en empathie de kans.

Dankjewel, filosoof, dat je me met je uitspraken geïnspireerd hebt om dit op te schrijven.