De afgelopen jaren hebt u stevige uitspraken gedaan over en tegen Nederlanders met een niet-Nederlandse achtergrond. Denk aan uw ‘pleur op’ en de overtuiging dat ‘ze’ zich moeten invechten in onze samenleving. Daarnaast hebt u de traditie van Zwarte Piet altijd verdedigd en het protest ertegen gebagatelliseerd. U lijkt nu echter een draai te hebben gemaakt.

Gediscrimineerd voelen

U vertelt tot inkeer te zijn gekomen doordat u mensen hebt gesproken met een donkere huidskleur, die zeiden dat ze zich gediscrimineerd voelen omdat Piet zwart is. U sprak over mensen die het gevoel hebben dat zij niet volledig meetellen. Over racisme zegt u liever niet te spreken uit angst om mensen die helemaal geen racistische inborst hebben te vervreemden door hen dat etiket op te drukken.

Racist zijn of racistisch doen

Ik ben het met u eens dat we mensen nu niet moeten labelen met een etiketje ‘racist’. Ten eerste omdat het voor de onderlinge verhoudingen sowieso beter is elkaar niet te stigmatiseren. Ten tweede omdat mensen geen racist zijn, maar racistische overtuigingen hebben, racistische taal spreken en racistisch gedrag vertonen. Die overtuigingen zijn meestal niet bewust, maar iedereen heeft ze, blijkt steeds weer uit de praktijk en uit wetenschappelijk onderzoek. Een kwestie van collectieve historische programmering.

Overgevoeligheid en slachtoffergedrag

Wanneer u spreekt over ‘het gevoel’ niet mee te tellen en gediscrimineerd te worden, legt u de verantwoordelijkheid bij die Ander. Op Twitter wordt het vaak ‘overgevoeligheid’ en ‘slachtoffergedrag’ genoemd. U en deze twitteraars gaan voorbij aan de reden waarom dat ‘gevoel’ bij mensen ontstaat. U gaat voorbij aan het feit dat velen nog altijd stelselmatig negatief of minstens ‘anders’ behandeld worden op grond van hun uiterlijk of achtergrond.

Collectieve vervormingen

In ieder mens zitten onbewuste ingebakken ideeën over anderen. En daarin zitten collectieve vervormingen, zoals het idee dat een mens ‘beter’ is naarmate de huidskleur lichter is. Wat we nodig hebben om de schadelijke gevolgen van deze misvattingen over onszelf en elkaar in te dammen, zijn de erkenning van dit gegeven, aangevuld met empathie en compassie.

Empathie

Empathie is de wil en het vermogen je te verplaatsen in de Ander. U toont deze in bepaalde mate, wanneer u uw gesprekken met mensen van kleur aanhaalt en beseft dat het niet de bedoeling is dat ze zich zo ‘voelen’. U verplaatst zich echter nog altijd niet werkelijk in hun positie, want dan zou u meer beseffen dat het geen gevoel, maar een realiteit is waar de Ander in leeft.

Compassie

Daarnaast is er compassie nodig. Waar empathie gaat over het je cognitief kunnen verplaatsen in de Ander, gaat compassie over mededogen, over met de Ander meevoelen. En dat ontbreekt bij u nog een beetje. Als u met de Ander mee zou leven, zou u diens pijn voelen. Dan zou u een wezenlijke motivatie ervaren om de pijn van die Ander te verlichten. Dan zou u beseffen dat u hierin als premier een belangrijke taak heeft.

Voorleven

U bent de leider van Nederland. U hebt de positie om een van de meest fundamentele waarden van ons land, die van de gelijkwaardigheid van ieder mens, voor te leven. Hoe? Door te laten zien dat u  zich woedend maakt over de etnische profilering door politie en belastingdienst. Door werkgevers aan te spreken over de ongelijke kansen op de arbeidsmarkt voor mensen met een niet-Nederlandse achternaam. Door niet te zeggen dat het niet de bedoeling is dat mensen zich gediscrimineerd voelen, maar door mee te voelen met de mensen die gediscrimineerd worden en dat ook zo te benoemen en te tonen.

Radicale Open Interesse (R.O.I.)

Hoe kunt u, hoe kunnen wij allemaal, deze broodnodige empathie en compassie ontwikkelen? Daar kan Radicale Open Interesse (R.O.I.) ons bij helpen. R.O.I. is een houding waarin je je eigen aannames even opschort en je openstelt naar de Ander.

Hoe doe je dat?

Je zet je geest op nieuwsgierig en in gedachten vraag je de Ander voortdurend: ‘In welke wereld leef jij?’. Als je met deze aandacht aan het luisteren bent, zul je merken dat er intussen allemaal eigen ideeën door je hoofd gaan. Dat je de neiging hebt om dingen in te vullen voor de Ander. Dat je misschien wel het verhaal overneemt of dat je gaat vertellen dat de Ander het fout ziet of voelt. Dat je aannames doet en vooroordelen hebt. Dat is allemaal heel menselijk. Nu je het weet, kun je er iets aan doen.

RitsRats

Op het moment dat je zoiets merkt, doe je in gedachten ‘ritsrats’. Net zoals we dat als kind deden op dat tekenbordje met een schuifje waarmee je – rits rats – de tekening weer weg kon halen. Door regelmatig ‘ritsrats’ te doen, wis je je eigen aannames en invullingen. Zo kan de Ander vanaf scratch een tekening van zijn of haar wereld maken in jouw hoofd. Dan ga je diegene echt horen. Dan kun je even in zijn of haar wereld stappen. Dan kun je meevoelen. Dan ontstaat er compassie.

Gelijkwaardig volkje

Hoe mooi zou het zijn als u en wij allemaal ons op deze manier openstellen naar elkaar. Dan leren we elkaar kennen, als individu, als mens, door de stereotype beelden heen. Dan leren we elkaars werelden kennen. Dan kunnen we onze impliciete racistische ideeën uit ons hoofd ‘ritsratsen’. Dan wissen we op den duur het racisme uit ons collectieve systeem. Dan worden we eindelijk dat gelijkwaardige volkje dat we denken te zijn.

Kan ik iets voor u betekenen?

Spreekt dit verhaal u aan en ziet u de waarde van R.O.I.? Met alle liefde begeleid ik u bij het vinden van de juiste houding en bij het leren praktiseren van Radicale Open Interesse.

 Bel me gerust om hier eens over van gedachten te wisselen.

In mijn TEDxTalk presenteer ik R.O.I.  als antwoord op de doorschietende radicalisering en polarisatie.

Deze blog vindt u wellicht ook interessant: Vuurtorens, de Gouden Eeuw en het Pietje.