Er zijn maar weinig contacten waarin je zo snel zo diepgaand met elkaar in gesprek gaat. Hoe meer vrijheid, verbinding en vertrouwen tussen coachee en coach, des te soepeler voltrekt het coachingsproces zich. Maar er zitten haken en ogen aan! De coachingsrelatie is van nature een ongelijkwaardige relatie. De coachee komt om zich te laten beïnvloeden. Dat geeft de coach macht en dus verantwoordelijkheid. En hoe zit het met liefde tussen coach en coacheet? Wat te doen met een verliefde coachee? Waar ligt de grens in fysieke intimiteit?
Liefde voor je coachee
De liefde voor je coachee is de basis waarop de coachingsrelatie rust en waarbinnen het coachingsgesprek zich voltrekt. Wanneer ik spreek over liefde voor de coachee, dan heb ik het over het aanvaarden van het wezen van de coachee, over het oordeelvrij openstellen naar die andere persoon. Er staan dan zo min mogelijk belemmerende gedachten of gevoelens tussen jou en jouw coachee in, waardoor je de coahcee zo compleet mogelijk waarneemt. Hiermee creëer je een ruim en open speelveld waarop er veel gezegd en gedaan kan worden. Ervaar je dit ook zo?
Liefde in de coachingsrelatie is een middel en geen doel op zich. Het is niet de bedoeling dat de coachee zijn chronische tekort aan liefde bij de coach komt aanvullen. Dan zou er een afhankelijkheidsrelatie kunnen ontstaan die de autonomie van de coachee niet ten goede komt. Nee, dankzij jouw liefde voor je coachee kan die zich openstellen voor jou en jouw (mogelijk confronterende) interventies.
Met liefde voor de coachee bedoel ik niet dat je altijd lief (vriendelijk) moet zijn voor je cliënt. Integendeel, zou ik bijna zeggen. Hoe liefdevoller je jouw coachee tegemoet treedt, hoe ‘harder’ je kunt zijn voor je coachee. Wanneer je coachee zich als mens volledig geaccepteerd voelt door jou, zal hij of zij beter in staat zijn om in de confronterende spiegel te kijken die je hem of haar voorhoudt. Het gaat dus om de zogenaamde ’tough love’, uit en met liefde de vinger op de zere plek leggen.
Zeker als je provocatief werkt, weet je hoe belangrijk deze liefdevolle basishouding is. Een provocatieve interventie krijgt een heel andere lading als een coach de coachee niet volledig aanvaardt en er onvrijheid – een veroordeling of remming – in de onderstroom van het contact aanwezig is. De in provocatief coachen ingezette humor en speelsheid kunnen in dat geval ervaren worden als sarcasme en afkraken. De coachee twijfelt dan – wellicht terecht – aan jouw intentie: pleeg je jouw interventie uit dienstbaarheid naar je coachee of om je eigen negatieve gevoelens af te reageren?
Wat nu als je deze onvoorwaardelijke liefde niet voelt voor je coachee? Dat is een mooie gelegenheid om je weer eens in jezelf te verdiepen. Wat raakt deze coachee bij jou waardoor je weerstand voelt? Is dat iets wat je los kunt laten nu je het aangekeken hebt, of raakt het een diepere waarde of pijn? Je kunt er natuurlijk altijd voor kiezen om iemand niet te coachen. Zo blijf je jouw werk met liefde en plezier doen. En over de coachee zou ik mij niet teveel zorgen maken; die heeft in dit land – met mondiaal de hoogste coachdichtheid – immers keuze genoeg!
De verliefde cliënt
Hebt je het wel eens meegemaakt dat je coachee verliefd op jou denkt/zegt/lijkt te zijn? Dat kan even schrikken zijn. Het ‘hoort’ immers niet, het was waarschijnlijk niet je bedoeling en toch voelt het mogelijk wel als iets waarvoor je als coach de verantwoordelijkheid draagt. Misschien stel je jezelf de vraag ‘Heb ik hier aanleiding toe gegeven?’ of ‘Ben ik te intiem geweest met de coachee?’ en ‘Hoe ik kan ik de coachee nu duidelijk maken dat ik niet verliefd op hem of haar ben zonder dat hij of zij zich afgewezen voelt of de functionele coachingsrelatie verstoord raakt?’. Troost jezelf dan met de gedachte dat Freud ook hiermee worstelde. Net als Freud ben ik van mening dat je coachee niet gebaat is bij ontkenning of afkeuring van zijn of haar gevoelens. Een krampachtige houding van de coach leidt tot kramp bij de coachee dus: let it be.
Vanuit een vrije en accepterende houding is het veilig om er zonder schuld of schaamte met elkaar over te praten. In mijn boek Wisselende contacten, de ontmaskering van de coachingsrelatie [1] kun je lezen hoe de coach vanuit zes verschillende coachhoudingen kan reageren op de liefdesverklaring van de coachee. Van een uitleg over wat overdracht is tot een op provocatieve wijze volledig ‘uitbuiten’ van de verliefde gevoelens. Laten we vooral niet vergeten dat zo’n verliefdheid ook bevorderlijk kan zijn voor het coachingsproces. De coachee staat in ieder geval lekker open voor je beïnvloeding. Tenzij de coachee zich door jou afgewezen voelt, dan wordt het lastiger en staat u samen weer voor een nieuwe uitdaging. En als de verliefdheid van twee kanten komt? Dan weet je vast wel wat je het beste kunt doen.
Fysieke intimiteit
Tijdens het coachingsproces zijn we geestelijk heel intiem bezig met de coachee. Hij of zij laat ons soms de meest duistere krochten van de ziel zien. Desondanks, of mogelijk juist daarom, ligt fysieke intimiteit vaak wat gevoelig. Bij bepaalde werkvormen – zoals coaches die gebruik maken van haptonomie of lichaamswerk – is aanraking vanzelfsprekend. Maar meestal werken we mentaal en dan kan fysiek contact tussen coach en coachee best gevoelig liggen.
Tijdens trainingen aan collega-coaches merk ik dat de inzichten over wat ‘hoort’ en ‘mag’ behoorlijk kunnen verschillen. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de reacties op coachingsdemonstraties. Men vindt de stoelen van de coach en de coachee te dichtbij elkaar staan of men reageert verbolgen op de hand van de coach op de bovenarm van de coachee. Opvallend is wel dat die reacties meestal alleen van het publiek komen en dat de coachee zich slechts bewust is geweest van een prettig, vertrouwelijk contact. Tenzij fysieke intimiteit juist een coachingsthema van de coachee is, natuurlijk.
Mag je als coach je coachee tijdens het gesprek aanraken? Irvin Yalom beschrijft in zijn prachtige boek Therapie als geschenk [2] hoe krampachtig psychotherapeuten in de Verenigde Staten hiermee omgaan. Het uit de jas helpen van een oudere patiënte door een jonge psychotherapeut werd door zijn vakgenoten zelfs afgekeurd. Ook al hebben we hier in Nederland nog niet van dat soort ‘Amerikaanse toestanden’, ook wij zijn krampachtiger geworden in onze fysieke omgang. Dat komt wellicht doordat de afgelopen decennia steeds vaker gevallen van seksueel misbruik door therapeuten, leraren, geestelijken en leidinggevenden aan het licht komen. Natuurlijk, we moeten ons terdege bewust zijn van onze machtspositie en hier geen misbruik van maken.
Maar ja, zeker als je jouw coachee wel eens provocatief benadert kan een fysieke aanraking juist heel functioneel zijn. De coachee voelt dan de verbinding met je. En wat dacht je van een troostend gebaar naar een hevig geëmotioneerde coachee? Een tikje tegen arm, been of voet, een arm om de schouder, een speelse por in de zij of een meelevend kneepje in de hand. Wat is daar zo erg aan? Er zijn niet veel situaties waarin ik een voordeel zie van het feit dat ik een vrouw ben, maar dit is er een. Voor mannelijke coaches is fysiek contact, zeker met een vrouwelijke coachee, toch wat eerder beladen, omdat we bij seksuele intimidatie al gauw aan de man als dader en de vrouw als slachtoffer denken.
Zo kreeg een mannelijke collega het eens aan de stok met zijn coachee toen hij haar een speels tikje tegen haar bovenbeen gaf. Dat het tikje een probleem werd, lag niet in de laatste plaats aan de reactie van de coach zelf. Hij schrok namelijk van zijn eigen handeling en daarmee gaf hij de coachee het gevoel dat er iets niet klopte. Coachees kunnen resoneren met uw ongemak. Uw eigen houding ten opzichte van aanrakingen bepaalt dus mede of ze door de coachee als ‘normaal’ ervaren worden.
Het zou jammer zijn als we onszelf in een keurslijf van afstandelijkheid gaan dwingen. Jammer voor de coach, maar zeker voor de coachee. Fysieke aanraking kan troosten, bekrachtigen en de relatie versterken. En laten we de coachees wier coachvraag juist ligt op het gebied van contact, afstand en nabijheid niet vergeten. In die gevallen kan de coachingsrelatie helemaal een prachtig instrument zijn in het bewustwordingsproces van de coachee. Zeker als de coach zich vrij genoeg voelt om ook met (de reacties van de coachee op) de fysieke intimiteit te durven werken.
Geniet ervan!
De intimiteit van de coachingsrelatie is een bron van plezier, een instrument en een helende kracht in coaching. Naarmate je jezelf als coach bewuster bent van je eigen bijdrage aan de coachingsrelatie – de basishouding die je aanneemt naar je coachee – zul je meer genieten en profiteren van het intieme contact met je coachee.
Literatuur
1. Walthuis, K. (2008), Wisselende contacten, de ontmaskering van de coachingsrelatie, Scriptum.
2. Yalom, I.D. (2001), Therapie als geschenk (The gift of Therapy, 2001), Uitgeverij Balans