‘Wat was de eerste keer dat je besefte dat je wit bent?’ Een pakkende vraag uit het boek Hallo witte mensen van Anousha Nzume . Zo bewust van mijn uiterlijk en afkomst als Anousha, en vele mensen met een andere dan witte huidskleur, zal ik als wit prototype van Hollands welvaren nooit worden. Maar ik kan wel een beetje mijn best doen om mij te verplaatsen in de positie van hen, die in onze Nederlandse maatschappij voortdurend geconfronteerd worden met hun ‘anders-zijn’. Helaas zijn veel van mijn medewitten het (nog) niet met mij eens…

Ze moeten niet zo zeuren

Als je denkt dat mensen Anousha Nzume, Gloria Wekker en natuurlijk Sylvana Simons, niet zo moeten zeuren, dan wil ik je graag dit ongevraagde advies geven. Lees het boek Hallo witte mensen, dat deze week is uitgekomen. Het is heel lekker leesbaar en verhelderend. Er wordt je niet de les gelezen, geen nieuwe waarheid opgelegd, er wordt je alleen een blik vanuit een andere realiteit aangeboden. Misschien af en toe een beetje confronterend, en dat is ook precies de kracht ervan. Afgelopen donderdag was ik bij de boeklancering in Pakhuis de Zwijger. Ik was onder de indruk van de wijsheid en ervaringen van Anousha en vele andere aanwezige vrouwen en mannen, die door hun huidskleur niet vanzelfsprekend op de eerste rang van onze maatschappij zitten. Het minste wat je als witte Nederlander kunt doen, is even de tijd nemen om de verhalen te horen of te lezen van niet-witte Nederlanders en je open te stellen naar hun beleving van onze ‘gelijkwaardige’ samenleving. Mocht je het gevoel hebben zo’n boek niet nodig te hebben, lees dan nog even door.

Kleur is geen issue

Een paar weken geleden ging ik met een goede vriendin naar Fresku. Een rapper met een donkere huidskleur, moslim en nu debuterend als cabaretier. Hij hield een humorvol betoog met veel zelfspot over wederzijdse (zelf)beelden, stereotypen en (vriendelijk) racisme. Na afloop zei mijn vriendin dat ze zijn voorstelling een beetje vergezocht vond: ‘Zo’n toestand hoef je er toch niet van te maken? Er is toch geen racisme in Nederland, zeker niet in vergelijking met andere landen. Ik zie geen kleuren, hoor, ik zie gewoon mensen, ongeacht hun afkomst. Kleur is geen issue.’ Toen ik zei dat psychologisch onderzoek steeds weer aantoont hoe we onbewust geleid worden door stereotype ideeën over de ander, op basis van uiterlijke kenmerken, vond ze ook dat vergezocht. ‘Ja, als je met onderzoek ergens naar zoekt, kun je het altijd wel vinden’. Ik zei dat het met racisme net zo gaat als met seksisme; het is er wel, maar het speelt zich onder de radar af. Eerlijk bekende ik dat ik mijzelf wel eens op racistische gedachten betrap (‘wat bijzonder dat een zwarte man met een zachte g praat’) en ook op seksistische gedachten (‘kan zo’n tengere vrouw wel zo’n groot vliegtuig besturen?’). Terwijl ik zelf vrouw ben en oprecht niet wil discrimineren. Maar onze perceptie en onze gedachten discrimineren nou eenmaal onbewust. Door eeuwenlange (onbewust) doorgegeven patronen…

Ras bestaat niet, maar racisme zit helaas wel in ons collectieve onderbewuste. Je verrijkt jezelf door je hier bewuster van te worden, is mijn ervaring. En daarvoor heeft Anousha Nzume ons een mooi hulpmiddel gegeven.