Regelmatig krijg ik te horen als ik het over narcisme heb: ‘Ik houd niet van etiketjes plakken.’ Ik begrijp dat, want ik ben er zelf ook niet dol op. Weliswaar ben ik psycholoog, maar geen klinische die diagnoses stelt. En toch spreek is steeds vaker over narcistische persoonlijkheden en narcistische relationele dynamieken. Waarom ik dat doe?

Toxische relaties

Dat leg ik je graag uit. Ik heb de afgelopen jaren intens studie gemaakt van toxische relationele dynamieken. Zoals Cruijff zei: ‘Je ziet het pas als je het doorhebt’. Na het op allerlei manieren te hebben doorleefd, ben ik werkelijk gaan beseffen hoe enorm de impact is van narcisme in relaties, gezinnen en organisaties. Er wordt echt heel veel ellende veroorzaakt in de omgeving van degene met een sterk narcistische persoonlijkheid. Zeker wanneer de narcistische persoon zich in een machtspositie bevindt, bijvoorbeeld als ouder, docent, coach, trainer of leidinggevende.

De wereld draait om mij

Wat is namelijk het probleem? Mensen met een sterk narcistische persoonlijkheid hebben geen oog of hart voor de wereld om hen heen. Hun wereld draait om henzelf, ‘om wie anders?’ Hun handelen staat in dienst van zichzelf. Ze zijn nauwelijks tot niet in staat tot het ervaren van empathie of compassie. Als ze de behoeften van anderen al zien, is dat voor hen een middel om hun eigen behoeften te bevredigen. Door jou bijvoorbeeld complimentjes te geven, krijgt je het gevoel dat je gezien en gewaardeerd wordt. Hierdoor zul je minder snel in de gaten hebben dat je gebruikt of zelfs misbruikt wordt door diezelfde complimenteuze persoon.

Superioriteit van de narcistische persoonlijkheid

De manipulatie voor eigen gewin gaat vaak nog veel verder. Een belangrijke persoonlijke doelstelling van mensen met een narcistische persoonlijkheid is om anderen te overtuigen van hun superioriteit. Zodra ze voelen dat je mogelijk kritiek op hen hebt, nemen ze de vlucht vooruit door jou te verwijten wat zij zelf juist wel of niet doen. Jij luistert niet goed. Jij bent niet empathisch. Jij houdt geen rekening met hen. Jij denkt alleen aan jezelf. Van deze omdraaiing van de werkelijkheid, ook wel ‘gaslighting’ genoemd, kun je erg gaan twijfelen over jezelf. Zeker als jij juist geneigd bent verantwoordelijkheid te nemen voor een prettig contact, te reflecteren op jezelf en een sterk ontwikkeld empathisch vermogen hebt.

Gebrek aan empathisch vermogen

Het duurde bij mij best lang tot het werkelijk tot mij doordrong dat mensen met een narcistische persoonlijkheid totaal niet voelen wat ze een ander aandoen. Dat het beroep op hun geweten en empathisch vermogen gewoon tevergeefs is. Dat ze echt niet zien wat ze met hun gedrag jou en anderen aandoen.  En dat je, zodra ze het gevoel krijgen dat je moeilijk begint te doen en je hen niet meer op hun behoeften bedient, nutteloos voor hen bent geworden, of zelfs een te vernietigen vijand.

Door de charmante façade heen

Veel mensen met een narcistische persoonlijkheid komen charmant en gezellig over, vol energie en creatiekracht. Dat maakt het extra lastig om te zien en te geloven dat ze anderen zo empathieloos kunnen beschadigen. En dat is de reden dat ik het beestje een naam geef, het etiketje ‘narcisme’ opplak. Hierdoor hoop ik dat meer mensen het ook door zullen gaan hebben wat er gebeurt. Bewustwording als eerste stap in het aanpakken van deze toxische dynamieken. In volgende blogs zal ik hier verder op ingaan.

Meld je aan voor de Blikopener als je bericht wilt hebben over nieuwe blogs en andere activiteiten. (verschijnt onregelmatig en maximaal tien keer per jaar)

Eerder verscheen mijn blog: Hoe overleef ik een narcist?

Op NPOradio1 heb ik uitgebreid gesproken over het omgaan met narcisten. Je kunt dit anderhalf uur durende gesprek met Lara Lauwigi terugluisteren als podcast.

Narcisten in je groep of praktijk

Ben je coach of trainer en wil je leren omgaan met narcisten in je groep? Dan is de Leergang Coachen vanuit Zes Houdingen mogelijk iets voor jou.

Ook in in mijn boek Relationele Verleidingen – empathisch begeleiden van groepen bespreek ik (de omgang met) narcisme uitgebreid.

Onlangs is het boek Liefdestrauma: loskomen van toxische relaties van Ylske Tammel verschenen.  Ook een aanrader als je narcistische dynamieken wilt gaan doorzien.

Als je vragen hebt, bel me dan gerust!